H άγνωστη οικονομική διάσταση του προβλήματος των μεταλλείων

Βασικές συνταγματικές διατάξεις, όπως η προστασία της ατομικής ιδιοκτησίας και η προστασία του δάσους, δεν ισχύουν στις περιοχές που χαρακτηρίζονται «μεταλλευτικές». Οι περιοχές αυτές είναι καταδικασμένες στην υπανάπτυξη, χάρη σε ένα νομοθετικό πλαίσιο φτιαγμένο ειδικά... για να ευνοεί τη μεταλλευτική εκμετάλλευση, σε βάρος όλων των άλλων δραστηριοτήτων. Αυτήν την οικονομική πλευρά του ζητήματος, που σκόπιμα αποσιωπείται από Κράτος και εταιρείες, θέλουμε να κάνουμε γνωστή στο ευρύ κοινό. Απώτερος σκοπός, να αλλάξει πλέον ο χουντικός Μεταλλευτικός Κώδικας!

Η μεταλλευτική ιδιοκτησία αναφέρεται στην ιδιοκτησία του υπεδάφους, που είναι ξεχωριστή από την ιδιοκτησία του εδάφους. Ιδιοκτησία του υπεδάφους έχει ο κάτοχος μιας “Οριστικής Παραχώρησης Μεταλλείου”. Η Οριστική Παραχώρηση είναι κανονικό ιδιοκτησιακό δικαίωμα που μεταγράφεται στο υποθηκοφυλακείο και μεταβιβάζεται, πωλείται ή κληρονομείται όπως όλες οι ιδιοκτησίες. Στην περίπτωση των Μεταλλείων Κασσάνδρας Χαλκιδικής, η μεταλλευτική ιδιοκτησία περιλαμβάνει 34 Οριστικές Μεταλλευτικές Παραχωρήσεις με έκταση 317.000 στρέμματα, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων βρίσκεται σε δημόσιες δασικές εκτάσεις.

Η νομοθεσία ορίζει ότι το δικαίωμα στη μεταλλειοκτησία (ιδιοκτησία υπεδάφους) “κατισχύει καταρχήν” του δικαιώματος στην ιδιοκτησία (ιδιοκτησία εδάφους). Η μεταλλεία χαρακτηρίζεται υπόθεση “δημοσίου συμφέροντος” και με βάση αυτό το χαρακτηρισμό παρακάμπτονται θεμελιώδεις διατάξεις του Συντάγματος: Η ατομική ιδιοκτησία προστατεύεται από το Σύνταγμα, εκτός αν προέχουν λόγοι “δημοσίου συμφέροντος”. Η προστασία του δάσους είναι βασική υποχρέωση του Κράτους, η οποία αναιρείται μόνο αν συντρέχουν λόγοι “δημοσίου συμφέροντος”. Δηλαδή, μέσα στις μεταλλευτικές περιοχές (Οριστικές Παραχωρήσεις), το Σύνταγμα όπως το γνωρίζουμε ΔΕΝ ΙΣΧΥΕΙ.

Στην επιφάνεια του εδάφους ο κόσμος έχει οικόπεδα, χτίζει σπίτια και καλλιεργεί χωράφια. Όμως, τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη της γης περιορίζονται από τον ιδιοκτήτη του υπεδάφους και το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Στρατονίκη, με το μεταλλείο της ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ κάτω από τα σπίτια του χωριού. Παραθέτoυμε μερικά αποσπάσματα από το Μεταλλευτικό Κώδικα (Ν. 210/1973 - με μικρές τροποποιήσεις που έγιναν το 1976 εξακολουθεί να ισχύει):

“Ο μεταλλειοκτήτης έχει δικαίωμα κατάληψης ξένων εδαφών για τις ανάγκες του μεταλλείου του… Υποχρεούται να αποζημιώνει τον ιδιοκτήτη της επιφάνειας του εδάφους για τη στέρηση του εισοδήματος ή της χρήσης του ακινήτου του”.

“Ο μεταλλειοκτήτης δικαιούται να εκτελεί μεταλλευτικές εργασίες στο υπέδαφος ξένου ακινήτου χωρίς υποχρέωση προηγούμενης απαλλοτρίωσης ή καταβολής αποζημιώσεως στον ιδιοκτήτη του εδάφους ή συστάσεως δουλείας στο ξένο ακίνητο”.

“Είναι επιτρεπτή η αναγκαστική απαλλοτρίωση ιδιοκτησιών εάν από τις εργασίες τίθενται σε κίνδυνο τα κτίσματα ή η ζωή ή η υγεία των κατοικούντων σε αυτές”.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Ο ιδιοκτήτης γης δεν έχει δικαίωμα να παρακωλύει τον μεταλλειοκτήτη έστω και αν προκαλούνται οι ανωτέρω επενέργειες. Η μεταλλεία απολαύει προτεραιότητας έναντι της εδαφικής ιδιοκτησίας. Ο ιδιοκτήτης του ακινήτου στερείται των εξουσιών του να ζητήσει την παύση των εργασιών του μεταλλείου, έστω και αν με αυτές επέρχεται ή μπορεί βάσιμα να προβλεφθεί ότι θα επέλθει ζημία στο ακίνητο, στα κτίρια του ή και στη ζωή του!

Ακριβώς αυτή είναι η περίπτωση της Στρατονίκης, έτος 2008!

Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει ρητή απαγόρευση για άλλες δραστηριότητες στις μεταλλευτικές περιοχές. Χτίζονται σπίτια και δίνονται κάποιες άδειες λειτουργίας σε επιχειρήσεις. Οι δραστηριότητες που δεν έχουν σχέση με μεταλλεία δεν απαγορεύονται, σαφώς όμως αποθαρρύνονται, τουλάχιστον εκτός οικισμών, στις περιοχές άμεσου μεταλλευτικού ενδιαφέροντος. Οι περιοχές αυτές δεν μπορούν να μπουν σε επιδοτούμενα από την ΕΕ προγράμματα, όπως ανάπτυξης ορεινών όγκων, αγροτουρισμού κ.λ.π. Οι τουριστικές επενδύσεις είναι ελάχιστες, κι αυτές “οικογενειακού τύπου”, αφού οι περιοχές αυτές δεν χαρακτηρίζονται “τουριστικές” κι άρα δεν δίνονται επιδοτήσεις για τουριστικές εγκαταστάσεις. Το Στρατώνι και η Ολυμπιάδα, τόποι ευλογημένοι από τη φύση που θα έπρεπε να σφύζουν από τουριστική κίνηση, μαραζώνουν. Ακόμα και η Ιερισσός που απλά συνορεύει με τη μεταλλευτική ζώνη του Στρατωνίου, δεν θεωρείται “τουριστική” και δεν παίρνει τέτοιες επιδοτήσεις.

Και βέβαια, οποιαδήποτε αναπτυξιακή προσπάθεια στην περιοχή είναι “υψηλού ρίσκου”, αφού ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξεφυτρώσει ένα μεταλλείο δίπλα ή κάτω από το ολοκαίνουριο ξενοδοχείο και ο ιδιοκτήτης του δεν θα έχει κανένα περιθώριο αντίδρασης, αφού “η μεταλλειοκτησία κατισχύει της ιδιοκτησίας”. Και για ποιό λόγο ο επιχειρηματίας ξενοδόχος να επενδύσει στη Β. Χαλκιδική και όχι στη Σιθωνία ή την Κασσάνδρα, όπου θα χρειαστεί λιγότερα ίδια κεφάλαια, θα πάρει μια αδρή επιδότηση και η επένδυσή του θα είναι εξασφαλισμένη;

Όλα αυτά έχουν ένα και μοναδικό στόχο, που βέβαια δε λέγεται καθαρά για μην υπάρχουν αντιδράσεις: Να παρεμποδίσουν την ανάπτυξη άλλων δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να δράσουν ανταγωνιστικά προς την κυρίαρχη “δημόσιας ωφελείας” δραστηριότητα, τη μεταλλεία. Και τον στόχο τους τον πετυχαίνουν. Η Β. Χαλκιδική έχει καταντήσει να έχει έναν εργοδότη, την “Εταιρεία”. Η συνολική οικονομική δραστηριότητα σε άλλους τομείς είναι μηδαμινή. Το κατά κεφαλήν εισόδημα στη Β. Χαλκιδική είναι το 1/3 του εισοδήματος στον υπόλοιπο Νομό. Επιπλέον η περιοχή είναι η πλέον αραιοκατοικημένη και με το χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο στο Νομό.

Τις τελευταίες δεκαετίες, με τα τέσσερα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης, η Ελλάδα έχει δεχτεί πακτωλό χρημάτων από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Β. Χαλκιδική, από τα δισεκατομμύρια αυτών των προγραμμάτων, με Χαλκιδικιώτη Υφυπουργό Εθνικής Οικονομίας, δεν είδε ούτε ένα δρόμο, ούτε ένα αναπτυξιακό έργο, ούτε μια δράση που θα μπορούσε να δώσει δουλειά στον κόσμο. Γιατί πέρα από τη ρητορεία περί “συνύπαρξης όλων των δραστηριοτήτων”, ούτε η εταιρεία (όποια κι αν είναι αυτή), ούτε το Κράτος, θέλουν να έχουν οι πολίτες δυνατότητες απασχόλησης. Η Β. Χαλκιδική έχει τεράστιες δυνατότητες για να αναπτύξει κερδοφόρες (για τους κατοίκους) και βιώσιμες δραστηριότητες. Τότε όμως, ποιός θα ήθελε να εργαστεί στα λαγούμια των μεταλλείων και ποιός θα δεχόταν τις επιφανειακές εξορύξεις, την αποψίλωση του δάσους, τις λίμνες τελμάτων; Ποιός τρελός θα τολμούσε να προτείνει μεταλλεία στη Μύκονο ή στην Κασσάνδρα;

Σύμφωνα με όσα είπαμε παραπάνω, υπάρχει μια ασάφεια του νομοθετικού πλαισίου για τις μεταλλευτικές περιοχές: ενώ δεν υπάρχουν ρητές απαγορεύσεις για τον ιδιοκτήτη της γης που είναι θεωρητικώς ελεύθερος να χρησιμοποιήσει το ακίνητό του όπως νομίζει, δίνεται στον ιδιοκτήτη του υπεδάφους η δυνατότητα να αχρηστεύσει ουσιαστικά το ακίνητο ή ακόμα και να προβεί σε αναγκαστική απαλλοτρίωση του. Η ασάφεια αυτή επιχειρείται σήμερα να λυθεί:

1. Με το “Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού” που ορίζει γενικά τις περιφέρειες με μεταλλευτικό ενδιαφέρον και θα εξειδικευθεί περαιτέρω με το “Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τη Βιομηχανία” και
2. Με τα “Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια” των Δήμων (ΓΠΣ), που θα καθορίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης σε κάθε περιοχή.

Επιχειρείται να λυθεί, προς όφελος όχι των πολιτών αλλά των μεταλλειοκτητών. Το Υπουργείο Ανάπτυξης, στις παρατηρήσεις του για το ΓΠΣ του Δήμου Σταγείρων-Ακάνθου, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο τμήμα της μεταλλευτικής ιδιοκτησίας των Μεταλλείων Κασσάνδρας (έγγραφο Δ7/9823/10.5.2007), τονίζει ότι στη μεταλλευτική περιοχή δεν επιτρέπεται η χωροθέτηση άλλων δραστηριοτήτων, ούτε καν η προστασία του δάσους, για να μη δημιουργηθούν εμπλοκές με τις σημερινές Ή ΤΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ μεταλλευτικές δραστηριότητες. Έτσι από τη μια απαγορεύονται οι άλλες δραστηριότητες κι από την άλλη υποχρεώνεται ο Δήμος να βάλει από τώρα πάνω στα χωροταξικά του σχέδια τις μελλοντικές δραστηριότητες της εταιρείας ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ, με τις οποίες ο Δήμος δεν συμφωνεί! Για μια ακόμα φορά, τα ωραία λόγια περί «δικαιωμάτων τον τοπικών κοινωνιών» και «κοινωνικής συναίνεσης» αποδεικνύονται κούφια!

Αν και συχνά έχουμε κατηγορηθεί για «ακραία οικολογικές» και «αντιαναπτυξιακές» θέσεις, οι λόγοι που είμαστε αντίθετοι στα μεταλλεία είναι περιβαλλοντικοί αλλά και οικονομικοί. Τα μεταλλεία είναι ένας βρόγχος που στραγγαλίζει την τοπική οικονομία, αφού αποκλείουν ολόκληρες περιοχές από κάθε άλλη χρήση.

Μόνον αφού αλλάξει ή καταργηθεί ο Μεταλλευτικός Κώδικας, ώστε να ισχύσει για τη μεταλλεία ότι ισχύει για όλες τις άλλες δραστηριότητες, μπορούμε πραγματικά να συζητήσουμε αν μια μεταλλευτική επένδυση είναι χρήσιμη ή αποδεκτή. ΕΠΙ ΙΣΟΙΣ ΟΡΟΙΣ με τις άλλες δραστηριότητες, χωρίς προνομιακή μεταχείριση και ειδικούς νόμους.


Μαρία Καδόγλου

Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων
www.antigold.gr
http://blog.antigold.gr